Wat is oedeem?

Oedeem is een vochtophoping in een deel van het lichaam. Dit uit zich in een gevoel van zwaarte, spanning of stuwing van de huid, een pijnlijk of tintelend gevoel en toename van de omvang van het lichaamsdeel. Er zijn verschillende soorten oedeem.

Vormen van oedeem.

Lymfoedeem is een abnormale ophoping van lymfevocht in een lichaamsdeel. Het ontstaat als de lymfevaten niet in staat zijn dit vocht af te voeren. De oorzaak hiervan is een beschadiging of afwezigheid van lymfevaten en/of een te grote productie van lymfevocht. Er bestaan twee soorten lymfoedeem: primair en secundair.

Bij primaire lymfoedeem zijn er vanaf de geboorte minder lymfevaten aanwezig of functioneren deze minder goed dan normaal, waardoor in de loop van het leven een zwelling kan ontstaan.

Secundair lymfoedeem komt meer voor en ontstaat door een beschadiging van de lymfevaten of lymfeklieren als gevolg van een kneuzing, bestraling of operatie (bijv. na een borstamputatie.)

Veneus oedeem ontstaat wanneer de kleppen in de aderen niet meer optimaal functioneren , waardoor de bloeddoorstroming en vochtafvoer belemmerd wordt. Er ontstaat vochtophoping rondom de enkels  die in de loop van de dag toeneemt en/of  er ontstaan rusteloze benen na enige tijd staan.  Dán kan er sprake zijn van een functieverstoring van het veneuze systeem (aderen).

Lipoedeem is een stoornis in de aanmaak van vetweefsel. Bovendien is de afvoer van vocht via de lymfvaten niet optimaal. Het gevolg hiervan is een onderhuidse ophoping van vet en vocht. Lipoedeem begint of verergert bij een hormoonwisseling, bijvoorbeeld in de puberteit of na een zwangerschap. Meestal komt het lipoedeem symmetrisch voor op de heupen, bovenbenen en knieën. Ook kunnen de armen zijn aangedaan.

Klachten en verschijnselen lymfoedeem

De klachten van lymfoedeem zijn onder andere: zwelling, een vermoeid of zwaar gevoel, pijn, tintelingen, beperkingen in de beweging, beperkingen in het dagelijks functioneren, huidafwijkingen en verhoogde kans op infecties (wondroos). De huidafwijkingen bestaan aanvankelijk alleen uit een bleke verdikking en smetplekken in plooien, later kunnen wratachtige verhoorningen of zweertjes met lekkend lymfevocht ontstaan. Als er niets aan de klachten en verschijnselen wordt gedaan en de beweeglijkheid beperkt blijft, dan kan het lymfoedeem toenemen.

Behandelmogelijkheden

De behandeling door een oedeemfysiotherapeut bestaat uit:

*Compressietherapie  (Ambulante compressietherapie)

Om de afname in omvang zo snel mogelijk te realiseren, zal er in de meeste gevallen gezwachteld worden. Deze compressie door zwachtelen zijn een belangrijk onderdeel van de therapie. Als het overschot aan vocht weg is, zal er een therapeutisch elastische kous worden aangemeten om het effect van de therapie te behouden.

*Manuele lymfdrainage

Dit is een massagetechniek gericht op stimulering van de afvoer van lymfvocht en op het bevorderen van de functie van niet-aangedane lymfvaten c.q. klieren.

*Oefentherapie

In veel gevallen bestaat er naast het lymfoedeem ook een verminderde bewegingsmogelijkheid en afname van de spierkracht. Door de oefeningen die u krijgt van uw oedeemfysiotherapeut kunt u de functie van uw ledemaat verbeteren. Tevens ontstaat er door te bewegen een pompende werking,  wat een gunstige invloed heeft op het oedeem.

*Ademtherapie

Specifieke oefeningen met betrekking tot uw ademhaling verbeteren de afvoer van lymfvocht.

*Voorlichting

U wordt voorgelicht over huidverzorging,  preventie en zelfhulp. Dit zijn zaken waarmee u zelf aan de slag kunt gaan. Tevens wordt u begeleid in het opbouwen van uw dagelijkse activiteiten.

*Lymftaping

Hierbij wordt gebruik gemaakt van een specifieke tape, die de huid feitelijk iets optilt waardoor de onderhuidse circulatie verbetert en de afvoer van lymfvocht beter verloopt. Dit is toe te passen op armen/benen, maar ook op de romp of in het gelaat, dit in tegenstelling tot de bandages die hoofdzakelijk voor armen/benen gebruikt kunnen worden.

Voor meer informatie: www.fysiotape.nl (Lymf Taping)

*Aanleren van zelfmanagement

Ter aanvulling op de therapie wordt u (indien mogelijk) geleerd zichzelf te masseren, te bandageren en/of te tapen. Daarnaast krijgt u oefeningen mee om de ontstane verbeteringen te onderhouden of verder te vergroten.

Vergoedingen

Alle zorgverzekeraars vergoeden oedeemfysiotherapie. Wel heeft u een aanvullende verzekering nodig. De eerste 20 behandelingen worden doorgaans geheel vergoed uit de aanvullende verzekering. De vervolgbehandelingen komen ten laste van de basisverzekering. De behandeling van lymfoedeem wordt door de zorgverzekeraars langdurig vergoed; als deze uitgevoerd wordt door een geregistreerd oedeemfysiotherapeut geldt een apart tarief.

Wat te doen bij lymfoedeem?

Lymfoedeem gaat niet vanzelf over. Als u denkt dat er bij u sprake is van lymfoedeem, kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts of specialist. Deze zal in overleg met u bekijken of er verder onderzoek en/of behandeling gewenst is.

De oedeemfysiotherapeut behandelt niet alleen het lymfoedeem, maar is tevens een deskundige op het gebied van bewegen en houding.

Anatomie

Het lymfesysteem loopt door het hele lichaam, voert onder andere afvalstoffen en eiwitten af en heeft een afweerfunctie. Het systeem bestaat uit lymfebanen. die het vocht transporteren en uit lymfklieren, die een zuiverende werking hebben. Als het lymfevocht gezuiverd is, komt het in het halsgebied weer terug in de bloedbaan. Met name in de oksels, liezen buik en in de hals zitten veel lymfeknopen.